Trường Đại học Hồng Đức được thành lập theo Quyết định số 797/TTg ngày 24/9/1997 của Thủ tướng Chính phủ trên cơ sở của trường Cao đẳng Sư phạm, Cao đẳng Kinh tế - Kỹ thuật, Cao đẳng Y tế Thanh Hoá. Trường lấy Hiệu của Hoàng đế Lê Thánh Tông làm tên gọi, một vị vua anh minh có nhiều đóng góp to lớn với dân tộc, đưa nước Đại Việt đạt được những thành tựu rực rỡ về mọi mặt: Chính trị ổn định; kinh tế mở mang; giáo dục, khoa cử, văn học nghệ thuật phát triển; quốc phòng được củng cố...
 
Là trường công lập trực thuộc Uỷ ban nhân dân tỉnh Thanh Hoá và chịu sự quản lý nhà nước của Bộ Giáo dục và Đào tạo và các Bộ, Ngành Trung ương trong phạm vi chức năng quyền hạn có liên quan.
         Phương hướng phát triển của nhà trường trong những năm tới là tiếp tục đẩy mạnh công tác đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, giảng viên và tập trung huy động mọi nguồn lực cho đầu tư cơ sở vật chất, đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo, mở rộng quy mô, đẩy mạnh hợp tác quốc tế về đào tạo đội ngũ cán bộ có trình độ cao; xây dựng nhà trưòng thành trung tâm đào tạo đại học, NCKH và chuyển giao công nghệ đạt trình độ các trường đại học lớn của cả nước, phục vụ đắc lực sự nghiệp CNH, HĐH của tỉnh Thanh Hóa và miền Trung.

Sứ mạng của nhà trường là không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo nguồn nhân lực khoa học, công nghệ và quản lý đạt trình độ cao để hội nhập thành công về kinh tế trong khu vực và thế giới. Với chức năng chủ yếu: giảng dạy, nghiên cứu khoa học và phát triển công nghệ nhằm phát triển nhà trường, góp phần phát triển kinh tế – xã hội của đất nước. Trường có nhiệm vụ sau đây:

1. Đào tạo cán bộ các ngành khoa học và công nghệ có trình độ đại học để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội của tỉnh và các tỉnh lân cận.

2. Nghiên cứu, ứng dụng và chuyển giao công nghệ phục vụ sự nghiệp phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh Thanh Hóa và đất nước.

Năm đầu thành lập, Nhà trường đào tạo 3 ngành đại học: ĐHSP Toán, ĐHSP Văn và Đại học Trồng trọt. Đối tượng sinh viên là  người Thanh Hoá. Năm 2002 nhà trường được phép mở rộng vùng tuyển sinh ra các tỉnh phía Bắc (từ  Thừa Thiên – Huế trở ra, trừ các ngành Sư phạm). Năm học 2006 - 2007, nhà trường đào tạo hơn 6500 học sinh sinh viên hệ chính qui, trong đó bậc đại học hơn 4000 sinh viên của 24 ngành đào tạo, liên kết 9 ngành và trên 6500 học viên hệ không chính qui.

Nhà trường đang từng bước mở rộng qui mô đào tạo, từng bước mở rộng các loại hình đào tạo, mở  thêm các ngành nghề; hiện nay trường đang triển khai tuyển sinh khoá đầu tiên của Đề án “Liên kết đào tạo cán bộ có trình độ đại học và sau đại học với các trường đại học nước ngoài”.

Đội ngũ cán bộ giảng viên của trường Đại học Hồng Đức phát triển cả về số lượng và chất lượng. Khi mới thành lập trường năm 1997 tỷ lệ CBGD có trình độ sau đại học mới đạt 15,9%, đến nay (8/2006) đã nâng lên 49,4%. Nhà trường hiện có 660 cán bộ viên chức trong biên chế, trong đó có 3 chuyên viên chính, 105 giảng viên chính, 315 giảng viên, 62 giáo viên; về học vị có 31 Tiến sĩ, 188 Thạc sĩ. Hiện tại nhà trường có 25 GV đang học Nghiên cứu sinh (3 NCS nước ngoài), 52 GV đang học Cao học (2 cao học nước ngoài).

Hệ thống tổ chức của nhà trường gồm: 8 Phòng, 3 Ban, 11 Khoa, 4 Trung tâm, 01 Bộ môn trực thuộc, 42 Bộ môn, 01 Trung tâm trực thuộc khoa, 01 Trường Mầm non thực hành.

Để không ngừng nâng cao chất lượng đào tạo, Nhà trường đã đầu tư nâng cấp các phòng thí nghiệm và phòng thực hành: Vật lý, Hoá học, Sinh học, Nuôi cấy mô, Sinh lý-Sinh hoá, Địa chính, Chăn nuôi, Vi tính, Điện tử, Tiếng Anh phục vụ cho công tác dạy và học. Trung tâm TT-TL-TV được đầu tư hiện đại hoá với hàng trăm ngàn đầu sách, tạp chí tiếng Việt, tiếng nước ngoài và sách giáo khoa. Hàng năm, nhà trường tiếp tục bổ sung tài liệu, giáo trình phục vụ cho công tác đào tạo và nghiên cứu khoa học.

Công tác nghiên cứu khoa học được Nhà trường quan tâm đúng mức, thu hút đông đảo CBGD và sinh viên tham gia với nhiều đề tài NCKH có chất lượng, nhiều đề tài NCKH của sinh viên được gửi đi tham gia dự thi sinh viên NCKH cấp Bộ. Để góp phần nâng cao chất lượng đào tạo, đẩy mạnh phong trào học tập “Vì ngày mai lập nghiệp trong sinh viên”, hàng năm nhà trường tổ chức các kỳ thi Olimpic sinh viên với các môn: Toán, Lý, Hoá, Sinh, Tin học, Ngoại ngữ, Mác-Lênin,…và nhiều câu lạc bộ chuyên ngành cho sinh viên toàn trường. Trên cơ sở đó thành lập các đội tuyển Olimpic của trường tham gia dự thi Olimpic cấp Quốc gia. Trong các kỳ thi Olympic quốc gia các môn: Toán học, Vật lý, Hoá học, Tin học....trường ĐHHĐ đã đạt giải cao về cá nhân và đồng đội, nhất là các đội tuyển Toán và Tin học.

Trong những năm gần đây nhà trường đã mở rộng quan hệ hợp tác Quốc tế như dự án AEC (Trung tâm Giáo dục Nông nghiệp), dự  án này được Tổ chức Quốc tế của Canada (CIDA) tài trợ; Trường  có quan hệ với tổ chức Project Trust (Vương quốc Anh), mỗi năm tổ chức này gửi 2 giáo viên tình nguyện đến trường dạy tiếng Anh cho sinh viên khoa Ngoại ngữ. Ngoài ra, trường còn có quan hệ hợp tác với Học viện kỹ thuật Hoàng gia Ramangala Thái Lan, các trường Đại học Ma lai xi a, trường Đại học Tự do Brussels (VRUE) Cộng hòa Bỉ, trường Đại học St Mark & St John (Anh), Tổ chức Hỗ trợ Đại học thế giới Canada (WUSC), tổ chức đào tạo giáo viên Việt Nam – Ôtrâylia (VAT), trung tâm giáo dục quốc tế Ôtrâylia, hội đồng Anh, Đại học Thuỷ Sản Quảng Tây, Đại học Hải Dương Quảng Đông Trung Quốc... 

Hiện nay nhà trường đang triển khai đề án: Liên kết đào tạo đại học và sau đại học với các trường đại học nước ngoài; đào tạo sau đại học trong nước. Thành lập trung tâm giáo dục quốc phòng, trung tâm giáo dục quốc tế, trung tâm Khoa học Xã hội và Nhân văn, … ngoài ra tham gia các dự án hợp tác quốc tế và tham gia thành viên dự án giáo dục đại học mức A, dự án đào tạo giáo viên THCS.

Từ năm học 2006-2007 nhà trường tổ chức liên kết đào tạo đại học, cao học và nghiên cứu sinh các ngành kinh tế, kỹ thuật, … với nước ngoài để tạo nguồn nhân lực cao cho tỉnh và nâng cao năng lực đội ngũ giảng viên của nhà trường.

Trường Đại học Hồng Đức đã thực hiện đào tạo cán bộ trình độ cao đẳng, đại học thuộc lĩnh vực kế toán, quản trị kinh doanh, y tế, nông lâm nghiệp, giáo viên tiếng Anh và giáo viên các môn khoa học cơ bản trong khuôn khổ của chương trình hợp tác Kinh tế, Văn hóa của tỉnh Thanh Hóa với tỉnh Hủa Phăn nước Cộng hòa dân chủ nhân dân Lào.

Nhà trường có hai cơ sở, cơ sở I tại phường Đông Sơn, TP Thanh Hóa, nơi đào tạo khối sư phạm và là nơi làm việc của Ban Giám hiệu, các phòng, ban trường hiện nay; cơ sở II tại cầu Quán Nam, phường Đông Vệ, TP Thanh Hóa là nơi đào tạo khối kinh tế; nông lâm ngư nghiệp; kỹ thuật công nghệ và là nơi làm việc của Ban Giám hiệu, các phòng, ban từ năm 2008. 

Nhà trường đã và đang thực hiện nhiều chính sách khuyến khích CB, GV trong việc đào tạo, bồi dưỡng nâng cao trình độ chuyên môn đạt trình độ cao và nâng cao trình độ ngoại ngữ, tin học. Đồng thời hàng năm, nhà trường đã tiếp nhận sinh viên loại giỏi ở lại trường làm giảng viên; từng bước sắp xếp cho đi đào tạo trong và ngoài nước để góp phần tích cực vượt bậc trong xây dựng đội ngũ nhà trường.

Quy chế về Tổ chức và hoạt động của trường Đại học Hồng Đức xác định nhiệm vụ  trong giai đoạn hiện nay là:

1. Đào tạo nguồn nhân lực có phẩm chất chính trị, đạo đức tốt, có kiến thức và năng lực thực hành nghề nghiệp tương xứng với trình độ đào tạo, có sức khoẻ, có năng lực thích ứng với việc làm trong xã hội, tự tạo việc làm cho mình và cho những người khác để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế -xã hội của tỉnh, của đất nước, xây dựng và bảo vệ Tổ quốc.

2. Nghiên cứu khoa học (NCKH) và phát triển công nghệ, kết hợp đào tạo với NCKH và sản xuất, dịch vụ khoa học và công nghệ theo quy định của Luật Khoa học và Công nghệ, Luật Giáo dục và các quy định khác của pháp luật.

3. Phát triển chương trình đào tạo, thoả mãn ngày càng cao các nhu cầu học tập của nhân dân và yêu cầu của thị trường lao động trong tỉnh, trong nước, khu vực và thế giới.

4. Phát hiện và bồi dưỡng nhân tài trong người học và trong đội ngũ cán bộ giảng viên của trường.

5. Quản lý giảng viên, cán bộ, nhân viên; xây dựng đội ngũ cán bộ, giảng viên của trường đủ về số lượng, giỏi về chuyên môn, cân đối về cơ cấu trình độ, ngành nghề, lứa tuổi và giới.

6. Thực hiện công tác tuyển sinh và quản lý người học; phát triển qui mô đào tạo, mở rộng các loại hình, ngành nghề và phạm vi đào tạo, hợp tác liên kết đào tạo với các trường đại học trong và ngoài nước;  chuẩn bị các điều kiện để liên kết và đào tạo cán bộ có trình độ sau đại học.

7. Phối hợp với gia đình người học, các tổ chức, cá nhân trong hoạt động giáo dục.

8. Tổ chức cho giảng viên, cán bộ, nhân viên và người học tham gia các hoạt động xã hội phù hợp với ngành nghề đào tạo và nhu cầu của xã hội.

9. Tiếp cận xu thế phát triển giáo dục đại học tiên tiến khu vực và thế giới, đào tạo nguồn nhân lực đảm bảo chất lượng đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế – xã hội, nhu cầu nhân lực trình độ cao của tỉnh Thanh Hóa và của đất nước.

10. Quản lý, sử dụng đất đai, trường sở, trang thiết bị và tài chính theo qui định của pháp luật.

11. Xây dựng, duy trì và cải tiến liên tục hệ thống quản lý chất lượng (QMS), trước hết là mô hình của ISO 9001: 2000; Ứng dụng công nghệ thông tin trong quản lý,  điều hành các hoạt động trong trưòng.

Thực hiện Luật Giáo dục, Luật Khoa học và Công nghệ, Điều lệ trường đại học, Nghị quyết số 14/2005/NQ-CP ngày 02 tháng 11 năm 2005 của Chính phủ về việc đổi mới cơ bản và toàn diện giáo dục Đại học Việt Nam giai đoạn 2006-2020, nhằm đáp ứng yêu cầu của sự phát triển trong công cuộc công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, mục tiêu phấn đấu của nhà trường trong thập kỷ tới là:

          Tiếp tục đầu tư cho trường Đại học Hồng Đức về đào tạo, bồi dưỡng đội ngũ cán bộ, giảng viên, về cơ sở vật chất, đáp ứng yêu cầu nâng cao chất lượng đào tạo, mở rộng quy mô, đẩy mạnh hợp tác quốc tế về đào tạo cán bộ có trình độ cao; xây dựng nhà trường thành trung tâm đào tạo đại học, nghiên cứu khoa học và chuyển giao công nghệ đạt trình độ các trường đại học lớn của cả nước, phục vụ đắc lực sự nghiệp công nghiệp hoá, hiện đại hóa.