Trong giai đoạn hiện nay giáo dục cả nước đang có những bước chuyển mình mạnh mẽ. Nhu cầu về học tập của con em ngày càng cao, đặc biệt miền quê Hà Tỉnh, nơi được gọi là địa linh nhân kiệt. Người Hà Tĩnh vốn cần cù, chịu khó, cho dù đói cơm rách áo, nhưng họ không bao giờ để thiếu cái chữ, cái nghĩa cho con. Xuất phát từ nguyện vọng chung của cấp ủy, chính quyền và nhân dân vùng tây nam Thạch Hà.

Trường THPT Lê Quý Đôn được thành lập theo quyết định của UBND tỉnh tháng 6 năm 1998 bỡi một lẽ những năm trước đây con em vùng quê này phải vô cùng khó khăn để có thể theo học được các trường huyện, trường tỉnh. Hôm nay sự xuất hiện của một ngôi trường ở Tây đài, Thạch Đài như một luồng gió mát làm dịu đi sự nóng bỏng trong khát vọng có một mái trường của người dân. trường Lê Quý Đôn mọc lên sừng sững với những ngôi nhà cao tầng, nằm gọn trong một khuôn viên cây  xanh mát mẻ làm nức lòng những ai đã một lần đi qua. Một tiếng thì thầm “ trường đẹp thật” cũng đủ ấm lòng những người đã từng đặt viên gạch đầu tiên xây dựng mái trường này.

 Ngược dòng thời gian ta hãy quay về quá khứ của 10 năm. Một vùng đất canh tác của nhân dân Thạch đài. Nơi đây đã từng mọc lên một lò gạch ngày đêm ngút khói  làm nên những viên gạch hồng phục vụ cho người dân trong vùng. Âu cũng là cái duyên để rồi từ những viên gạch hồng này được các nghệ nhân tạo nên một ngôi trường khang trang, hoành tráng.

  Khi nhận quyết định của UBND tỉnh Thầy Trần Trung Dũng từ trường THPT Kỳ Anh được điều về làm hiệu trưởng. Thầy không khỏi những băn khoăn về khó khăn chồng chất, vốn đầu tư ban đầu quá ít ỏi. Đội ngũ cốt cán, giáo viên bấy giờ chỉ có vài người: Thầy Khâm, Thầy Khoa, Cô Linh. Trụ sở làm việc không có phải mượn nhà dân, một địa chỉ dao dịch, thật đơn sơ mộc mạc “Nhà ngang ông Trinh, xóm 5 Tây đài Thạch đài”. Địa chỉ đó nay đã trở thành mốc son lịch sử, nơi căn cứ địa đầu tiên của trường. Nóng tay bắt lỗ tai, cán bộ công nhân viên, giáo viên trong nhà trường tìm mọi cách để xin vốn xây dựng cơ sở vật chất của trường. Một dãy nhà cấp 4 cũng được mọc lên giữa bãi đất hoang gồm 3 phòng học và 3 phòng làm việc. Năm tuyển sinh đầu tiên chỉ vỏn vẹn có 5 lớp. Hội đồng nhà trường có 14 cán bộ giáo viên, trường phải học 2 ca. Năm học ấy tiếng trống khai trường cũng là tiếng trống khai sinh báo hiệu một đứa con của nghành GD  - ĐT Hà Tĩnh ra đời.

  Cũng như con người sinh ra rồi lớn lên và phát triển trưởng thành. Trường Lê Quý Đôn đang từng bước chuyển mình và phát triển một cách toàn diện. Trong cái khó khăn của cơ chế thị trường.Thầy và trò phải tự gồng mình để tạo dựng cơ sở vật chất cùng với  sự hỗ trợ, của cấp ủy chính quyền địa phương làm tốt công tác xã hội hóa giáo dục .Hàng năm số học sinh, số lớp  ngày  càng tăng, nhu cầu học tập của nhân dân  dần  được đáp ứng. Tỷ lệ tuyển sinh hàng năm đạt từ 55- 60%  tổng số học sinh THCS  toàn trường đã có 44 lớp , tổng số học sinh đã lên tới 2.200. Năm học 2008 -2009 nhà trường thu gọn lại chỉ còn  hệ công lập gồm 39 lớp, toàn trường chuyển sang học một ca ,đây là ước mơ bấy lâu nay của thấy  và trò đã đạt được.Từ đây trường Lê Quý Đôn đã thuận lợi  hơn trong hoạt động chuyên môn, hoạt động ngoài giờ lên lớp, có điều kiện nâng cao hiệu quả giáo dục toàn diện.

  Mái trường 10 năm tuổi,  quảng thời gian chưa dài nhưng trường THPT Lê Quý Đôn đã trưởng thành, phát triển một cách nhanh chóng và toàn diện. Những năm đầu tiên lãnh đạo nhà trường chỉ có một hiệu trưởng kiêm bí thư chi bộ, đến nay BGH đã  có 3 người đồng thời là những cấp ủy viên: Thầy Chu văn Quýnh hiệu trưởng kiêm Bí thư chi bộ ,Thầy Hoàng Minh khâm, Cô Phan Thị Bích Lan, đều là những nòng cốt, hạt nhân chuyển từ những trường có bề dày truyền  thống như trường THPT  Lý Tự Trọng, Trường THPT Ký Anh, trường THPT Nghèn. Lãnh đạo nhà trường là bộ tham mưu đầy lòng nhiệt huyết tận tụy say mê trong công việc, gương mẫu trong đạo đức lối sống luôn luôn, chăm lo bồi dưỡng thế hệ trẻ. Từ một chi bộ ban đầu chỉ có 5 đảng viên nay con số đó đã lên tới 38 đồng chí 5 năm liên tục chi bộ đạt “Trong sạch vững mạnh xuất sắc” được tặng cờ thi đua, bồi dưỡng kết nạp được 15 đảng viên là học sinh, những học sinh này đang phát huy tốt vai trò của mình trong cac trường đại học. Tổ chức công đoàn nhà trường thực sự là một tổ ấm nơi hội tụ của những hoạt động đầy tính dân chủ và nhân văn, công đoàn liên tục đạt vững manh xuất sắc được tặng cờ và bằng khen của các cấp. Thầy Ngô Đức Tuấn, một Đảng viên trẻ người chủ tịch công đoàn đầy tính năng động sáng tạo. Công đoàn là một ngôi nhà rộn rã tiếng cười và niềm tin. Một ngày không tới trường ai cũng thấy nhớ, bởi vì ở đó nhiều sân chơi đầy sức quyến rũ, ở đấy ấm ám tình người.

Đoàn TNCS Hồ chí minh Trường THPT Lê Quý Đôn, một trong những đơn vị cơ sở đoàn liên tục được TW Đoàn tặng bằng khen, là địa chỉ thân yêu nhất, nơi đó tuổi trẻ được thể hiện mình một cách rõ nét, nơi được bày tỏ tình cảm chân thật bởi những phút rung động đầu đời. Những hoạt động đầy sức thu hút  ấy  mà người khởi xướng là những con chim đầu đàn như:  Bí thư đoàn trường Lê Hồng Nhật, PBT Nguyễn Duy Tùng và những thành viên thuộc BCH đoàn trường. Hơn ai hết họ là những người hiểu được tâm tư nguyện vọng của tuổi trẻ, uốn nắn từ lời ăn tiếng nói cử chỉ cho đoàn viên thanh niên. Bởi một lẻ giản đơn tuổi trẻ là hiện thân của sự hồn nhiên, trong sáng, vô tư. Chính họ là những người phác họa lên chân dung một ngôi trường 10 năm tuổi .

Mười  năm trôi qua. Mười năm trưởng  thành về chuyên môn một cách nhanh chóng đến giờ phút này đã có 12 thầy cô là thạc sỹ nhiều thầy cô giáo đã trở thành giáo viên giỏi cấp tỉnh, có người đã trở thành cốt cán về chuyên môn của nghành.Thầy Trần Trung Dũng người hiệu trưởng đầu tiên nay đã trở thành một cán bộ lãnh đạo của nghành giáo GD& ĐT Hà Tĩnh.  Tỷ lệ học sinh giỏi  ngày càng cao đặc biệt trong số đó có 2 em được vào đội tuyển học sinh giỏi quốc gia. Hàng năm có hàng trăm học sinh đậu vào các trường ĐH, CĐ...Có 2 em Hiện nay là thạc sỹ là cán bộ giảng dạy ở các trường ĐH. Còn có rất nhiều những kỹ sư , Bác Sỹ, công viên chức nhà nước đang công tác khắp mọi miền của tổ quốc.
Nhìn lại 10 năm qua không ai không thể ngỡ ngàng bỡi những gì mình đã đi qua,  khó khăn chồng chất. Một ngôi trường mọc lên cách tĩnh lộ 3 chừng 700m về phía nam. Chính quảng đường đó đã gây  ra bao nhiêu khó khăn đầy gian nan nguy hiểm.  Mùa mưa bão đến ai có thể thấu hiểu được rằng từ sau những cơn mưa đầu mùa  nước đổ về trường  Lê Quý Đôn như một ốc đảo chơi vơi giữa biển nước, thầy trò phải khó khăn lắm mới đến được trường.Ranh giới giữa cái sống và cái chết chỉ trong tấc gang, nhiều cô giáo và học sinh suýt bỏ mạng. Con đường lầy lội đến nỗi đi bộ cũng  khó chứ chưa nói đến xe đạp hay xe máy.  Nhà trường đã nhiều lần lên tiếng kêu cứu nhưng đến nay vẫn chưa được khắc phục.

Kỳ diệu thay đằng sau con đường 700m đó ngôi trường vẫn rộn lên một phong trào thi đua học tốt, dạy tốt. Mọi hoạt động giáo duc như càng bốc lửa, như càng được nhân lên, thu hút gắn bó nhiều hơn về tình thầy,  nghĩa bạn. Những giờ  thao giảng dự giờ ngày càng hiệu quả và thiết thực những giờ thực hành trong phòng máy vi tính, trong phòng thực hành bộ môn làm tăng thêm sự say mê học tập của học sinh. Những buổi ngoại khóa những buổi liên hoan văn nghệ, chương trình học sinh thanh lịch, diễn đàn thanh niên trong những tà áo muôn màu rộn lên khí thế hào hùng của tuổi trẻ. Hoạt động của thầy và trò Trường Lê Quý Đôn đa dạng và phong phú. Đoàn viên thanh niên đã tham gia các kỳ thi tìm hiểu về pháp luật về an toàn giao thông, thi kể chuyện về Bác Hồ, thi rạng rỡ hồng lam,tham gia các hoạt động TDTT, hội khoẻ phù đổng, là một trong những đơn vị có thành tích cao về các hoạt động này. Công tác GD đạo đức phẩm chất từ các hoạt động từ thiện, vì trẻ em tàn tật, vì người nghèo, vì học sinh nghèo vượt khó, tham gia  hoạt động phụng dưỡng Bà mẹ Việt Nam anh hùng, xây nhà tình nghĩa... đang dần ngấm sâu vào tâm khảm của mỗi ĐVTN, coi đây là trách nhiệm về đạo lý của những người có học, có lương tri. Nói đến trường Lê Quýa Đôn là đồng nghĩa với sự phát triển và trưởng thành. Thầy trò luôn luôn phấn đấu để xứng đáng với tên tuổi của nhà Bác học Lê Quý Đôn. Hàng năm mỗi khi mùa phượng về lại có hang trăm học sinh ra trường toả đi bôn phương và lại được tiếp đón  những đàn chim non ríu rít tựu trường.

Chiều sương xuống giăng tơ
Chim non về làm tổ
Xôn xao chùm phượng đỏ
Màu áo trắng tinh khôi.

Khi chúng tôi viết phóng sự này là lúc những trái tim, khối óc của thầy và trò đang nô nức chuẩn bị hành trang cho lễ kỷ niệm 10 năm thành lập trường. Cũng trong giờ phút ấy hàng ngàn cựu học sinh của trường đang công tác khắp mọi miền tổ quốc họ đang dành những nhịp đập thiêng liêng nhất của con tim gửi về nơi cội nguồn tri thức, nơi nghĩa nặng tình sâu, nơi mà họ đã góp một phần không ít mồ hôi, công sức xây dựng nên mái trường Lê Quý Đôn thân yêu.

Tháng 11 năm 2008
HOÀNG MINH KHÂM