Công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc, tiền thân là Công ty Vận tải Thủy Bắc, thuộc Cục Đường sông Việt Nam, được thành lập theo Quyết định số 1108/QĐ-TCCB-LĐ ngày 03/6/1993 của Bộ Giao thông vận tải trên cơ sở chuyển đổi tổ chức Văn phòng Tổng công ty Vận tải sông I.
Tại Quyết định số 598/TTg ngày 30/7/1997 của Thủ tướng Chính phủ, Công ty chuyển về trực thuộc Tổng công ty Hàng hải Việt Nam.
 
Theo Quyết định số 219/QĐ-HĐQT ngày 01/4/2004 của Tổng giám đốc Tổng công ty Hàng hải Việt Nam, Công ty Vận tải Thủy Bắc được đổi tên thành Công ty Vận tải Biển Bắc, và ngày 28/11/2006, Bộ Giao thông vận tải đã phê duyệt phương án và chuyển Công ty Vận tải Biển Bắc thành Công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc (NOSCO) - đơn vị thành viên của Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (Quyết định số 2581/QĐ-BGTVT).
Sau một thời gian thực hiện phương án cổ phần hóa, ngày 08/7/2007 Công ty tổ chức Đại hội đồng cổ đông phiên thành lập và làm các thủ tục kinh doanh. Công ty chính thức đi vào hoạt động theo mô hình công ty cổ phần từ 01/8/2007.
 
Quá trình hình thành và phát triển của Công ty cổ phần Vận tải Biển Bắc với những dấu ấn thăng trầm và biến động trong suốt 15 năm qua có thể chia thành 03 giai đoạn:
 
Giai đoạn 1993-1997: Giai đoạn đi vào hoạt động và ổn định tổ chức.
 
Thời điểm này, Nhà nước đã xóa bỏ cơ chế kế hoạch hóa chuyển sang cơ chế thị trường. Trong bối cảnh khó khăn cộng với cơ sở vật chất ban đầu rất hạn chế: đội tàu mỏng, trọng tải nhỏ, mới chỉ có 02 tàu biển 400 tấn, 03 đoàn tàu sông 800 tấn/đoàn, không đủ năng lực đáp ứng yêu cầu SXKD; đội ngũ CBCNV chưa theo kịp với đòi hỏi của thực tế; lực lượng thuyền viên chủ yếu khai thác và vận hành các tàu trọng tải nhỏ, chưa quen với tác phong công nghiệp, kinh nghiệm và trình độ hạn chế... nên có những ảnh hưởng nhất định đến sự phát triển của Công ty.
 
Trước tình hình đó, Ban lãnh đạo Công ty quyết định chuyển hướng kinh doanh từ vận tải sông sang vận tải biển, đồng thời mở rộng loại hình kinh doanh sang xuất nhập khẩu máy thủy và kinh doanh đa ngành nghề nhằm hỗ trợ cho lĩnh vực sản xuất chính. Đây là giai đoạn gây dựng nguồn lực, nền tảng vật chất - kỹ thuật với tầm nhìn dài hạn. Công ty tập trung mọi lực lượng, tranh thủ sự hỗ trợ của các cấp, các ngành, mạnh dạn vay vốn đầu tư tàu biển 5.300 tấn vào cuối năm 1993 và tàu 2.340 tấn vào năm 1995, nâng đội tàu biển của Công ty lên 6 chiếc với tổng trọng tải 8.600 tấn. Một bước ngoặt lớn của Công ty trong giai đoạn này là trở thành thành viên của Tổng công ty Hàng hải Việt Nam (VINALINES) theo Quyết định 598/TTg của Thủ tướng Chính phủ.
 
Bên cạnh đầu tư phát triển lĩnh vực vận tải biển, Công ty đã tận dụng năng lực sẵn có tiếp tục tổ chức kinh doanh máy thủy, cung cấp phụ tùng vật tư cho thị trường nội địa và đặt cơ sở cho sự phát triển xuất nhập khẩu máy thủy sau này. Đặc biệt, Công ty cũng là đơn vị đầu tiên ở miền Bắc triển khai kinh doanh vận tải khách thủy bằng tàu cao tốc trên tuyến Hải Phòng-Cát Bà (năm 1996) mang lại hiệu quả khả quan; đồng thời mở đường cho kế hoạch vận tải khách bằng tàu cao tốc của nước nhà, góp phần thúc đẩy du lịch phát triển và bộ mặt đảo Cát Bà trở nên khang trang và sầm uất như ngày nay.
 
Giai đoạn này, tuy còn phải khắc phục những tồn tại về quản lý, kỹ thuật, vốn, chất lượng lao động do lịch sử để lại, nhưng Công ty cũng đã thu được những thành quả đáng khích lệ: Năm 1997, doanh thu đạt 26,67 tỷ đồng, tăng gấp 5 lần so với năm đầu đi vào hoạt động; lợi nhuận tăng gấp 5 lần so với năm 1994; nộp ngân sách đạt 530 triệu đồng, gấp 2,5 lần so với năm 1993; thu nhập bình quân của người lao động tăng 3,2 lần so với 4 năm trước đó.
 
Giai đoạn 1998-2006: Giai đoạn khởi đầu cho những thay đổi trong lịch sử hình thành và phát triển của NOSCO.
 
Có thể nói, chính thức trở thành thành viên của VINALINES, Công ty xác định phải chủ động đổi mới và nâng cao năng lực mọi mặt để có thể chuyển đổi không chỉ lượng mà cả chất: Từ một đơn vị vận tải sông nhỏ, trở thành một doanh nghiệp vận tải biển có vị thế trong Tổng công ty. Những năm đầu của giai đoạn này, tai nạn hàng hải thường xuyên xảy ra với đội tàu của Công ty: tàu Hà Thành bị lốc đắm ở Nhật Bản (ngày 08/02/1998) và tàu Tràng An bị đâm va đắm tại Trung Quốc (ngày 08/7/2000). Tuy nhiên, qua những vụ việc này, Công ty rút ra được nhiều bài học kinh nghiệm quý báu là phải củng cố tốt đội ngũ sỹ quan, thuyền viên, tập trung nâng cao kỹ năng nghề nghiệp, vi tính và khả năng giao tiếp Anh ngữ cho những cán bộ lãnh đạo chủ chốt. Song những vụ tai nạn này cũng ảnh hưởng không nhỏ đến hoạt động sản xuất kinh doanh và đời sống CBCNV những tháng cuối năm 2000. Nhằm khắc phục hậu quả, Ban lãnh đạo Công ty đã tận dụng số tiền cơ quan Bảo hiểm bồi thường và vay ngân hàng mua 02 tàu biển là Quốc Tử Giám và Long Biên với tổng trọng tải 13.860 tấn, đồng thời đầu tư tiếp và đóng mới tàu Ngọc Hà, Ngọc Sơn, nâng tổng trọng tải đội tàu lên 30.000 tấn và kịp thời đưa vào khai thác, mang lại hiệu quả kinh tế khá cao.
 
Tận dụng kinh nghiệm sẵn có, bên cạnh phát triển lĩnh vực vận tải biển, Công ty mở rộng các loại hình kinh doanh khác như dịch vụ du lịch, đặc biệt là xuất khẩu lao động được triển khai cuối năm 1998. Và từ năm 1999 đến tháng 6/2008, Công ty đã đưa 2.076 lượt người đi làm việc tại Đài Loan, Malaysia, Cộng hòa Séc, Brunei... Đặc biệt, cuối năm 2006, Công ty đã có sự chuyển giao thế hệ lãnh đạo-một Ban lãnh đạo trẻ, năng động, có trình độ, dám nghĩ, dám làm đã tạo ra thế và lực để đưa Công ty phát triển lên tầm cao mới.
Do xác định được đường lối tổ chức và chiến lược kinh doanh nên giai đoạn này Công ty đã thu được những kết quả đáng kích lệ với hiệu quả của hai năm 2005 và 2006 đạt cao nhất kể từ ngày Công ty đi vào hoạt động: Doanh thu năm 2006 gấp 5,8 lần so với năm 1997 và tăng 29,7 lần so với năm đầu vận hành tổ chức; tương ứng là lợi nhuận gấp 194 lần và tăng 184 lần; nộp ngân sách 12,7 lần và gấp 32 lần; thu nhập bình quân của người lao động tăng gần 5 lần và gấp 16 lần.
 
 
Có thể nói, với các chỉ tiêu trên, nếu so với những doanh nghiệp vận tải biển khác trong Tổng công ty vẫn còn ở mức khiêm tốn, mức độ tăng trưởng chưa cao, song với một Công ty trên 95% vốn kinh doanh là vốn vay, trước sự cạnh tranh khốc liệt của thị trường mà vẫn bảo toàn và phát triển vốn thì đây là một thắng lợi đáng kể. Chính với những thành tích vượt khó của Công ty trong giai đoạn 1998-2006, Công ty đã vinh dự được Thủ tướng Chính phủ tặng Huân chương Lao động hạng Ba; một số cá nhân có thành tích xuất sắc được Bộ GTVT, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam và Tổng công ty Hàng hải Việt Nam tặng cờ thi đua, bằng khen và giấy khen...
 
Giai đoạn từ năm 2007 đến nay: Giai đoạn chuyển đổi mô hình hoạt động sang công ty cổ phần
 
Trước những khó khăn của cơ chế thị trường, những tồn tại nội lực, Ban lãnh đạo Công ty đã biết gắn kết mọi thành viên trong đơn vị, phát huy những giá trị truyền thống tốt đẹp, tranh thủ tối đa sự hỗ trợ của các doanh nghiệp, đối tác bạn hàng trong và ngoài nước để nắm bắt kịp thời nhu cầu thị trường, đầu tư phát triển, mở rộng quy mô sản xuất với những bước đi mạnh dạn phù hợp với chiến lược phát triển của đơn vị và Ngành; đồng thời, tiếp tục khắc phục triệt để những tồn tại về công nghệ, vốn, công nợ, chất lượng lao động, uy tín nhằm xác định hướng đầu tư hiệu quả. Ngoài lĩnh vực chính là vận tải biển, Công ty còn đầu tư phát triển ngành nghề xuất nhập khẩu thiết bị phụ tùng máy thủy, xuất khẩu lao động, du lịch lữ hành, kinh doanh bất động sản...
 
Bằng kinh nghiệm thực tiễn cùng sự nỗ lực của toàn thể CBCNV, Công ty đã hoàn thành nhiệm vụ trên tất cả các lĩnh vực hoạt động, đưa sản xuất vào ổn định và ngày càng phát triển. Sau khi chuyển sang mô hình mới, Công ty từng bước sắp xếp lại lực lượng lao động, đẩy mạnh khai thác nguồn hàng, mở rộng tuyến vận tải, đưa công tác khai thác điều động tàu ngày càng hợp lý. Công ty đã xây dựng hệ thống quản lý kiểm tra an toàn qua vệ tinh, đồng thời lên phương án phân tuyến hoạt động phù hợp với tình trạng kỹ thuật của từng tàu, đáp ứng yêu cầu kỹ thuật về bảo quản và chuyên chở của từng loại hàng.
 
Để không ngừng tăng cường năng lực vận tải, trẻ hóa đội tàu, năm 2007, Công ty tập trung nâng tổng trọng tải đội tàu lên gần 80.000 tấn và trong năm 2008, tiếp tục đầu tư 05 tàu, trong đó có 01 tàu 45.585 tấn và 01 tàu 68.591 tấn - là một trong những tàu lớn và hiện đại nhất Việt Nam, đồng thời triển khai kế hoạch đóng mới trong nước để nâng tổng trọng tải đội tàu lên trên 230.000 tấn với tổng mức đầu tư khoảng 160 triệu USD.
 
Dù ít nhiều chịu sự biến động của khủng hoảng tài chính và suy thoái kinh tế toàn cầu, nhưng Công ty có những thuận lợi nhất định: ngoài tuyến hoạt động truyền thống Đông Nam Á và Bắc Á tạo hậu thuẫn trong việc điều hành đội tàu, nhu cầu vận tải và giá cước vận chuyển năm 2008 đều tăng hơn năm 2007. Bên cạnh đó, Công ty đã đầu tư thêm những tàu tải trọng lớn và hiện đại để mở rộng tuyến hoạt động sang các thị trường khó tính như Mỹ, châu Âu, Nam Mỹ... Có thể khẳng định rằng, tốc độ phát triển đội tàu ngày càng mạnh kết hợp với định hướng đầu tư đúng đắn đã mang lại hiệu quả sản xuất kinh doanh rất khả quan trong các hoạt động của Công ty.
 
Bên cạnh việc tăng năng lực vận tải, Công ty đặc biệt quan tâm tới nguồn nhân lực nhằm đáp ứng sự phát triển bền vững, lâu dài của mình. Công ty thực hiện chính sách “chiêu hiền đãi sỹ”, chủ động cải thiện điều kiện lao động, chất lượng lao động. Do vậy, tổng số lao động khi mới cổ phần hoá chỉ có 263 người, đến 31/12/2008 lên tới 525 người, trong đó số thuyền viên từ 112 người lên 352 người, số sỹ quan thuyền viên khá giỏi tăng hơn 50 người, đáp ứng yêu cầu điều hành quản lý đội tàu. Đặc biệt, tháng 8/2008, lực lượng thuyền bộ của Công ty đã đưa tàu NOSCO GLORY 68.591 DWT vào cập cảng Portland (Mỹ) thành công.
Với những định hướng đầu tư đúng đắn, trong giai đoạn này, Công ty đã đạt được những kết quả kinh doanh ấn tượng: Doanh thu năm 2007 đạt 356 tỷ đồng, tăng 228,3% so với năm 2006; lợi nhuận năm 2007 đạt 50 tỷ đồng, tăng 798,8% so với năm 2006. Năm 2008, doanh thu đạt trên một nghìn tỷ đồng, lợi nhuận trước thuế đạt 102 tỷ đồng, nộp ngân sách hơn 51 tỷ đồng.
 
Thực tế cho thấy, bằng nội lực của mình, Công ty đã xử lý dứt điểm những di chứng xấu do lịch sử để lại và cải thiện đời sống người lao động, đóng góp ngày càng nhiều cho ngân sách Nhà nước. Với những thành tích đạt được qua 15 năm, Công ty và một số cá nhân vinh dự được Nhà nước, Chính phủ, Bộ Giao thông vận tải, Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam, Tổng công ty Hàng hải Việt Nam... tặng Huân chương Lao động hạng Nhì, Huân chương Lao động hạng Ba và nhiều cờ thi đua, bằng khen...
 
Có thể nói, giai đoạn 2007 đến nay, do hội đủ các yếu tố “Thiên thời - địa lợi - nhân hòa” nên Công ty đã có những bước đột phá làm thay đổi toàn diện mọi mặt hoạt động, tạo dựng được uy tín và khẳng định thương hiệu NOSCO trên thị trường hàng hải thế giới, phấn đấu đưa Công ty gia nhập đội ngũ doanh nghiệp 1.000 tỷ đồng trước năm 2010.