Nằm trên địa bàn một xã có địa hình phức tạp, giao thông đi lại khó khăn, lại có trên 50% dân cư là đồng bào người Dao Trắng, phong tục tập quán lạc hậu nên việc huy động và duy trì số lượng học sinh ra lớp luôn là bài toán nan giải của trường THCS Động Quan, huyện Lục Yên.

Song, nhờ xây dựng mô hình bán trú dân nuôi, nhằm tạo điều kiện cho những em học sinh nhà xa ăn ở, sinh hoạt tại trường, tình trạng học sinh bỏ học đã hoàn toàn chấm dứt, tỉ lệ huy động học sinh tốt nghiệp tiểu học ra lớp đã đạt 100%. Điều này cho thấy mô hình bán trú dân nuôi này đã và đang đem lại những hiệu quả thiết thực.

với mục tiêu hoàn thành và từng bước nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục THCS, năm học 2008 – 2009, Phòng GD&ĐT huyện Lục Yên đã thí điểm xây dựng mô hình bán trú dân nuôi tại trường THCS xã Động Quan và trường THCS xã Phúc Lợi. Chỉ đạo các đơn vị nhà trường phối hợp với chính quyền địa phương đẩy mạnh công tác xã hội hóa giáo dục, huy động các nguồn lực tại chỗ để xây dựng cơ sở vật chất, mua sắm và trang bị đồ dùng phục vụ cho việc ăn ở, sinh hoạt và học tập của các em ở bán trú tại trường.

Tuy chỉ là dãy nhà tranh, mái lá dựng tạm trên nền đất, vật dụng thì thiếu thốn và sơ sài, song khu nhà này đã mang lại nhiều hiệu quả đáng mừng. Bằng giờ này những năm học trước, sau giờ tan học, gần 50 em học sinh người Dao nhà ở tận các thôn 13, 14, 15 còn đang vất vả vượt qua quãng đường dài hàng chục cây số để về nhà. Thì nay, các em chỉ mất chưa đầy một phút là về tới phòng mình ở khu bán trú, cơm nước thì đã có nhân viên phục vụ lo sẵn, các em chỉ việc ăn uống, nghỉ ngơi. Giờ tự học buổi chiều, lại có các thầy cô thay phiên nhau kèm cặp, hướng dẫn. Sau giờ học, các em được tự do vui chơi giải trí cùng bạn bè, điều mà trước đây chưa bao giờ các em được biết đến. Em Trương Thị Liên - học sinh lớp 6B vui mừng cho biết: “Năm ngoái, em đã bỏ học ở nhà 1 năm vì nhà nghèo và xa trường quá. Nhưng năm nay, các thầy cô giáo đã đến tận nhà đưa em ra lớp, được ăn ở, học tập và vui chơi cùng các bạn, em rất vui và hứa sẽ không bỏ học nữa”.Không chỉ có các em học sinh, mà ngay cả bố mẹ và gia đình các em cũng rất vui mừng, phấn khởi khi con em mình được ở bán trú tại trường. Có những người trước đây, mặc cho các thầy cô giáo và cán bộ xã năm lần bảy lượt đến tận nhà vận động, vẫn khăng khăng bắt con em mình bỏ học. Phần vì nhà nghèo không có tiền đóng góp cho con, phần vì thương chúng đi lại đường xa vất vả. Nhưng giờ đây, họ đã tự giác khuyến khích, động viên con em mình đến trường lớp để học tập.

Nhờ mô hình bán trú dân nuôi này, từ năm học 2008 - 2009 đến nay, trường THCS Động Quan đã huy động được tối đa học sinh tốt nghiệp tiểu học ra lớp, tình trạng học sinh bỏ học cũng hoàn toàn chấm dứt. Năm học này, nhà trường có 48 học sinh, là con em đồng bào Dao Trắng tại 3 thôn khó khăn nhất của xã là thôn 13, thôn 14 và thôn 15 được học bán trú tại trường. Thầy giáo Đỗ Xuân Xếp - Hiệu trưởng nhà trường cho biết: “Những em ở bán trú tại trường, chất lượng và kết quả học tập được nâng lên rõ rệt. Nhận thức rõ điều này, ngày càng có nhiều gia đình học sinh đăng ký cho con em mình được học bán trú tại trường. Tuy nhiên, do còn nhiều khó khăn, thiếu thốn về cơ sở vật chất, nên nhà trường đang gặp rất nhiều khó khăn trong việc duy trì hoạt động của  mô hình này”. Khu ở bán trú hiện chỉ là dãy nhà tạm tranh tre nứa lá với 6 phòng ở sơ sài, vừa bất tiện cho việc ăn ở sinh hoạt, vừa không đảm bảo an toàn. Đồ dùng phục vụ việc tự học và nhu cầu sinh hoạt hàng ngày thì thiếu thốn. Đặc biệt là việc huy động sự đóng góp từ phía gia đình học sinh để đảm bảo chế độ ăn uống cho các em cũng rất nhiều khó khăn. Đã là bán trú dân nuôi, thì gia đình lo ăn uống cho các em là chủ yếu, nhà trường chỉ hỗ trợ thêm nhu cầu sinh hoạt hàng ngày. Song, các em đều thuộc hộ nghèo, nên việc chu cấp cho con em mình còn hạn chế. Thậm chí có những gia đình hoàn toàn ỷ nại, phó mặc con em mình cho nhà trường nuôi. Trong khi nguồn kinh phí của địa phương và nhà trường thì hạn hẹp, nguồn trợ cấp cho học sinh nghèo ở bán trú theo quyết định 112 của Thủ tướng Chính phủ chậm giải ngân. Dù đã cố gắng huy động sự đóng góp hỗ trợ của cán bộ, giáo viên tại địa phương, nhà trường cũng chỉ có thể lo cho các em một ngày 2 bữa cơm, còn thức ăn thì tự túc. Vì thế mới có cảnh: em nào gia đình khá  một chút thì bát cơm có thêm bát canh rau, con cá khô, vài hạt lạc rang mặn, còn lại đa số ăn cơm không. Chính vì vậy, làm thế nào để tiếp tục duy trì và nâng cao chất lượng hoạt động của mô hình này vẫn đang là điều nan giải đối với nhà trường và chính quyền địa phương.

Ông Nguyễn Thế Kỷ - Phó trưởng phòng Phòng giáo dục và đào tạo huyện Lục Yên cho biết: “các nhà trường cần phối hợp chặt chẽ với chính quyền địa phương đẩy mạnh công tác xã hội hóa giáo dục, huy động các nguồn đóng góp, ủng hộ của cộng đồng, đặc biệt là về phía gia đình học sinh. Bên cạnh đó, Phòng giáo dục và đào tạo huyện cũng sẽ hỗ trợ thêm kinh phí để mua sắm đồ dùng học tập, sinh hoạt và đảm bảo việc ăn uống cho các em.”

Mô hình bán trú dân nuôi tại Lục Yên đã đem lại hiệu quả thiết thực. Góp phần hoàn thành và từng bước nâng cao chất lượng phổ cập giáo dục THCS. Việc duy trì, phát triển mô hình này, bên cạnh sự cố gắng nỗ lực của nhà trường, cần có sự quan tâm, ủng hộ cả về vật chất lẫn tinh thần từ phía gia đình học sinh và cả cộng đồng. Đặc biệt cần có sự quan tâm, đầu tư của các cấp ủy Đảng, chính quyền và ngành chức năng để xây dựng về cơ sở vật chất, trang bị đồ dùng học tập và sinh hoạt cho các em. Để mô hình bán trú dân nuôi ở Lục Yên không chỉ là giải pháp tháo gỡ những khó khăn trong công tác phổ cập giáo dục THCS, mà còn góp phần nâng cao chất lượng giáo dục toàn diện, đào tạo nguồn nhân lực có chất lượng phục vụ cho sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của địa phương./.