Cách mạng Tháng Tám năm 1945 thành công đã mở ra một kỷ nguyên mới - kỷ nguyên độc lập dân tộc và chủ nghĩa xã hội, Nhà nước Việt Nam Dân Chủ Cộng Hòa đã ra đời.

 

Ngay từ những ngày đầu, Đảng và Nhà nước ta đã đề ra nhiệm vụ tuyệt đối của cách mạng vô sản là hủy bỏ hoàn toàn bộ máy nhà nước và nền tư pháp cũ. Xuất phát từ nhiệm vụ chiến lược đó, ngày 13/9/1945 Chủ tịch chính phủ lâm thời nước Việt Nam dân chủ cộng hòa ký ban hành Sắc lệnh số 33C thiết lập các Tòa án quân sự, đánh dấu sự ra đời của ngành Tòa án Việt Nam.

 

Ngày 30/4/1975, Miền Nam hoàn toàn được giải phóng thống nhất đất nước, nhân dân ta tiếp quản toàn bộ hệ thống Tòa án của chế độ cũ. Đồng thời, thành lập Tòa án quân sự, Tòa án đặc biệt để trấn áp bọn phản động và thành lập ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh.

 

Ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh được thành lập vào tháng 9 năm 1976, hệ thống tổ chức bộ máy lúc bấy giờ gồm Tòa án nhân dân thành phố và 11 Tòa án nhân dân quận - huyện, sau gần 30 năm ngành Tòa án nhân dân thành phố không ngừng phát triển. Hiện nay ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh gồm Tòa án nhân dân thành phố và 24 Tòa án nhân dân quận - huyện. Tại Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh có 05 Tòa chuyên trách, 03 bộ phận trực thuộc. Biên chế của toàn ngành ban đầu chỉ có 80 người nay lên đến 734 cán bộ - công chức (thành phố 233; quận - huyện 501), trong đó có 253 Thẩm phán (thành phố 81; quận - huyện 172), 383 Thư ký (thành phố 119, quận - huyện 264), 98 cán bộ - công chức khác (thành phố 33; quận - huyện 65) chưa tính đến số hợp đồng.

 

Trụ sở Toà án Nhân dân TPHCM - Một tuyệt tác về kiến trúc

Hàng năm, ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh phải giải quyết số lượng án các loại rất lớn chiếm tỷ lệ bằng 1/5 lượng án của cả nước, năm sau luôn cao hơn năm trước, nhất là từ năm 1999 đến nay toàn ngành phải giải quyết từ 30.000 đến 36.000 vụ/năm.

 

Từ năm 1976 đến năm 2002, dưới sự lãnh đạo của các Chánh án, Phó Chánh án: Nguyễn Thành Vĩnh, Hoàng Vĩnh Thạnh, Nguyễn Vĩnh Mỹ, Trương Thị Huệ, Nguyễn Hữu Hiền, Huỳnh Thị Khanh, Ngô Hồng Phát, Nguyễn Văn Hội, Lê Thúc Anh, Đồng Thị Ánh, đã chỉ đạo xét xử kịp thời, nghiêm minh các vụ án lớn, phạm các tội: xâm phạm an ninh quốc gia, quản lý kinh tế, trật tự xã hội, tính mạng, tài sản của công dân như:

 

• Vụ Bùi Đình Hà truyền bá văn hoá phẩm đồi trụy;
• Vụ Trần Đình Thủ - Mai Văn Hạnh hoạt động nhằm lật đổ chính quyền nhân dân;
• Vụ Lý Tống, Đường Sơn Quán.

 

Trong thời kỳ đổi mới, ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh cũng có nhiều cố gắng đưa ra xét xử kịp thời các vụ án hình sự nghiêm trọng trong lĩnh vực kinh tế, chống tham nhũng, chống buôn lậu như :

 

• Vụ Nguyễn Văn Mười Hai (nước hoa Thanh Hương) lạm dụng tín nhiệm chiếm đoạt tài sản và phá hoại chính sách cải tạo xã hội chủ nghĩa;
• Vụ Trần Thành lừa đảo chiếm đoạt tài sản (vụ hụi vườn tre);
• Vụ Huỳnh Là, Tamexco, Tân Trường Sanh, Đỗ Thị Mỹ Phượng, Epco-Minh Phụng......

           Đặc biệt ở giai đoạn Đảng và Nhà nước đẩy mạnh chủ trương đấu tranh phòng chống các loại tội phạm, tệ nạn xã hội, tội phạm ma túy, tội phạm có tính chất xã hội đen.

Chánh án Bùi Hoàng Danh

          Tại thời điểm này, đồng chí Bùi Hoàng Danh - hiện là Chánh án Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đã trực iếp xét xử và chỉ đạo xét xử thành công vụ án Trương Văn Cam và nhiều vụ án mua bán, vận chuyển, tàng trữ trái phép chất ma túy đặc biệt nghiêm trọng mang tính quốc gia và xuyên quốc tế với số lượng ma túy rất lớn như vụ: Chung Quốc Minh, Nguyễn Văn Minh, Cù Thị Ngọc Hạnh, Nguyễn Văn Hải..... Toàn ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh cũng tổ chức xét xử lưu động nhiều vụ án hình sự tại các địa phương góp phần tích cực vào công tác đấu tranh phòng chống tội phạm.

 

Ngoài ra, Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức xét xử đạt kết quả các loại vụ án khác, các tranh chấp trong nội bộ nhân dân như: dân sự, hôn nhân và gia đình, kinh tế, lao động, hành chính....

 

Thông qua các phiên tòa, đã tích cực tuyên truyền đường lối chủ trương, chính sách pháp luật của Đảng và nhà nước, góp phần to lớn vào công cuộc đấu tranh và phòng chống tội phạm, giữ gìn an ninh, trật tự xã hội và sự bình yên của nhân dân.

 

Trong công tác tổ chức cán bộ, Tòa án nhân dân thành phố không ngừng củng cố bộ máy bố trí cán bộ quản lý, đào tạo chính trị, chuyên môn nghiệp vụ,ï nhằm xây dựng người cán bộ làm công tác pháp luật phải "vừa hồng vừa chuyên". Đến nay, lực lượng thẩm phán, thư ký toàn ngành đều đạt trình độ cử nhân luật, có nhiều đồng chí đã học xong cao học luật. Đội ngũ thẩm phán toàn ngành đều kinh qua lớp chính trị cao cấp, có một số thẩm phán học xong cử nhân chính trị hoặc cử nhân chuyên ngành.

 

Phó Chánh án Trần Văn Sự & Tòa kinh tế thảo luận các biện pháp nâng cao chất lượng xét xử

Hiện nay, tại Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh lãnh đạo có 05 người, gồm 01 Chánh án và 04 Phó Chánh án, các tòa chuyên trách, bộ phận đều bố trí đủ cán bộ lãnh đạo. 24 Tòa án nhân dân quận - huyện ban lãnh đạo có từ 02-03 đồng chí, tòa thấp nhất có 03 thẩm phán, cao nhất có 17 thẩm phán.

 

Sở dĩ ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh đã đạt được nhiều thành tích đáng khích lệ như đã nêu trên trước hết là sự lãnh đạo của Đảng các cấp, của ngành; sự quan tâm của Nhà nước từ Trung ương đến địa phương trong việc đầu tư cơ sở vật chất, phương tiện làm việc và đào tạo đội ngũ cán bộ Tòa án nói chung và đội ngũ Thẩm phán làm công tác xét xử nói riêng; sự phối hợp chặt chẽ trong công tác điều tra, truy tố, xét xử của các ngành trong khối nội chính như: Công an, Viện kiểm sát, sự hỗ trợ giúp đỡ của các Sở, ngành, Mặt trận tổ quốc Việt Nam, các đoàn thể thành phố và các cơ quan thông tin đại chúng....

 

Tuy nhiên, trong những năm qua ngành Tòa án nhân dân thành phố Hồ Chí Minh cũng có một vài trường hợp thẩm phán, thư ký, cán bộ - công chức do thiếu tu dưỡng, rèn luyện phẩm chất, đạo đức đã vi phạm các quy định của ngành nên đã bị xử lý kỷ luật có trường hợp phải xử lý hình sự. Lãnh đạo Tòa án nhân dân thành phố và quận - huyện cũng đã nghiêm túc kiểm điểm rút kinh nghiệm, đề ra các biện pháp trong quản lý, điều hành đơn vị.

 

Để giữ vững những thành quả mà các đồng chí lãnh đạo ngành  đã dày công xây dựng. Trong thời gian tới ngành Tòa án nhân dân thành phố tiếp tục phấn đấu xây dựng ngành ngày càng vững mạnh, thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ chính trị trọng tâm mà Đảng và Nhà nước đã giao cho