Quỳnh Lưu hiện nay là một huyện thuộc phía bắc của tỉnh Nghệ An:
- Diện tích đất tự nhiên: 58.507 ha
- Diện tích đất dùng vào nông nghiệp là : 15.427,64 ha
- Dân số tính đến năm 1999 là 340.725 người

Quỳnh Lưu có đường biên giới dài 122km, trong đó đường biên giới đất liền 88km và 34 km đường bờ biển.
Khoảng cách từ huyện lỵ là thị trấn Cầu Giát đến tỉnh lỵ là thành phố Vinh khoảng 60Km. Phía bắc huyện Quỳnh Lưu giáp huyện Tĩnh Gia (Thanh Hoá), có chung địa giới khoảng 24km với ranh giới tự nhiên là khe Nước Lạnh. Phía nam và tây nam Quỳnh Lưu giáp với Diễn Châu và huyện Yên Thành với ranh giới khoảng 31km. Vùng phía nam của huyện Quỳnh Lưu có chung khu vực đồng bằng với hai huyện Diễn Châu và Yên Thành (thường gọi là đồng bằng Diễn-Yên-Quỳnh). Phía tây, huyện Quỳnh Lưu giáp huyện Nghĩa Đàn với ranh giới khoảng 33km được hình thành một cách tự nhiên bằng các dãy núi kéo dài liên tục mà giữa chúng có nhiều đèo thấp tạo ra những con đường nối liền hai huyện với nhau. Phía đông, huyện Quỳnh Lưu giáp biển Đồng. Đã có bài thơ mô tả cảnh núi non trùng điệp, nhấp nhô của huyện Quỳnh Lưu như sau:

                   Nghệ, Thanh phân giới từ đây,
                   Đón đưa núi nọ non này gần xa
                   Đường mây văng vẳng tiều ca
                   Líu lo chim nói gió hoà đìu hiu
                   Nhấp nhô đá dựng giữa đèo,
                  Trời Nam mảnh biếc một chiều giăng ngang.
                        (Lê Hữu Trác – Phó bảng Phan Võ dịch)

Về núi:
- Núi Trụ Hải ở địa phận xã Quỳnh Lâm cũ, nay thuộc xã Quỳnh Văn
- Núi Bào Đột ở địa phận xã Bào Giang cũ, nay là xã Quỳnh Lâm.
- Núi Tùng Lĩnh còn gọi là núi Rừng Thông ở xã Quỳnh Tụ cũ nay là xã Quỳnh Xuân và Quỳnh Văn.
- Núi Thất Tinh
- Núi Long Sơn ở địa phận làng Nhân Sơn thuộc xã Quỳnh Hồng
- Núi Qui Lình ở trên bờ biển thuộc xã Hiền Lương cũ này là xã Quỳnh Lương và Quỳnh Bảng.
- Núi Tiên Kỳ hay còn gọi là núi Cờ Tiên cũng nằm trên bờ biển thuộc xã Hoàn Nghĩa nay là Tiến Thuỷ.
- Núi Xước thuộc địa phận xã Quỳnh Lộc và Quỳnh Lập
- Gò Điệp ở xã Quỳnh Văn

Về sông:
- Sông Thai
- Sông Hoàng Mai

Về khí hậu và thời tiết:
Quỳnh Lưu nằm trong khu vực nhiệt đới nhưng lại ở miền biển nên thường nhận được ba luồng gió:
- Gió mùa Đông Bắc nằm sâu trong lục địa lạnh lẽo của vùng Sibia và Mông Cổ, từng đợt thổi qua Trung Quốc và vịnh Bắc Bộ tràn về, bà con gọi là gió bắc.
- Gió mùa Tây Nam ở tận vinh Băng-gan tràn qua lục địa, luồn qua các dãy Trường Sơn, thổi sang mà nhân dân thường gọi là gió Lào nhưng chính là gió tây khô nóng.
- Gió mùa Đông nam mát mẻ từ biển Đông thổi vào nhân dân gọi là gió nồm
Khí hậu Quỳnh Lưu chia làm hai mùa rõ rệt:
- Mùa nóng từ tháng 5 đến tháng 10 dương lịch. Mùa này tiết trời nóng nực, nhiệt độ trung bình 30C, có ngày lên tới 40C.
- Mùa lạnh từ tháng 11 năm trước đến tháng 4 dương lịch năm sau. Mùa này thường có gió mùa đông bắc, mưa kéo dài.